Як лепш: «страхарка» і «бляхарка» ці «страхарыня» і «бляхарыня»? Відэаблогер захапляе моладзь роднай мовай

«Мова ад Васіля» — відэаблог, які Васіль Ядчанка прысвяціў беларускай мове. І не толькі яе вывучэнню, але яшчэ і развіццю ды пашырэнню на розныя галіны жыцця.

Першыя беларускамоўныя кулінарныя шоў — гэта «Гаў-гаў з-за печы»

Свае першыя відэа ў YouTube Васіль размясціў яшчэ ў 2010 годзе, а пазней распачаў кулінарную шоў-праграму. Тое шоў было расейскамоўным, але пра беларускую кухню.

— І вось падчас запісаў на памяць пачалі прыходзіць беларускія словы, беларускія выразы. Я пачаў іх выкарыстоўваць у такіх кароткіх відэа і адразу пабачыў, што пайшлі дзесяткі і сотні тысяч праглядаў, тысячы каментароў і «падабаек», — кажа Васіль.

Так блогер зразумеў, што на беларускамоўны кантэнт ёсць запыт. І пачаў рыхтаваць беларускамоўныя кулінарныя шоў, але цяпер называе тую працу: «Гаў-гаў з-за печы».

— Так казала мая бабуля Тамара з Буда-Кашалёўшчыны, калі хтосці казаў з-пад цішка: «Гаў-гаў з-за печы». А ў сям’і была «трасянка заўсёды з намі» — так размаўлялі вясковыя бацькі, — успамінае Васіль.

Гомельскага юнака ў школьныя гады паглынула расейскамоўная прастора. І свядома па-беларуску Васіль пачаў размаўляць ужо ў дарослым узросце, калі ўжо меў сваю сям’ю і сына Усевалада. Пазней беларускамоўныя кулінарныя шоў бацька здымаў ужо разам з сынам.

«Беларускамоўны кантэнт — гэта ж не пра стравы гаворка, а пра ДНК, калі хочаце»

Беларуская мова — не проста спадчына, гэта магутны інструмент зносін з маладым пакаленнем, наладжванне сувязяў. Так відэаблогер тлумачыць сваё захапленне і стварэнне беларускамоўнага кантэнту.

— Насамрэч, тут можна даць журналісцкі і цынічны адказ: бо беларускі кантэнт запатрабаваны ў аўдыторыі. І мы, блогеры, журналісты, робім тое, што запатрабавана. Але гэты беларускамоўны кантэнт запатрабаваны ж не проста так. Гэта ж не пра стравы гаворка, а пра ДНК, калі хочаце. Мы бачым, як беларускі кантэнт знаходзіць водгук у людзей, — кажа Ядчанка.

Аўтар мяркуе, што беларуская мова — таксама адна з гарантыяў таго, каб заставацца беларусамі што б ні здарылася. Менавіта родня мова дае шанец далучыцца да ўнікальнага культурнага руху і гэта — як адкрыць новую старонку ў сваім жыцці, дзе шмат месца для смелай творчасці і наватарства.

— Гэта сапраўднае шчасце рабіць на роднай мове тое, што ты хочаш. І гэта неверагоднае адчуванне, калі беларуская мова ў творчасці знаходзіць водгук у вялікай колькасці людзей. І я перакананы, што нашая беларуская мова — гэта крок у будучыню, дзе беларуская мова зойме годнае месца ў сэрцах беларусаў, — лiчыць блогер.

Чытайце таксама: «О, цяпер буду табе казаць: забі зяпу!» Як мільёны беларусаў вывучаюць каларытныя выразы дзякуючы блогеру з Гомеля

«Родная мова ў беларусаў вельмі запатрабаваная»

Жыццё блогера і ягонае атачэнне не змянілася і пасля паўнавартаснага пераходу на беларускую мову. Наадварот: у асяродку беларускай дыяспары ў Грузіі, Літве і Польшчы, дзе давялося пабываць змушанаму выгнанніку, беларусы таксама імкнуліся размаўляць на роднай мове.

— Я на практыцы бачу сапраўднае адраджэнне, родная мова ў людзей вельмі заратрабаваная, — кажа Васіль.

У інтэрнэт-прасторы, паводле блогера, «лічбы кажуць самі за сябе»: за мінулы год «Мова ад Васіля» ахапіла 26,16 % ад усіх інтэрнэт-карыстальнікаў у Беларусі. А сярод самых актыўных — перадусім моладзь. І для моладзі аўтар мае шмат рубрык, праектаў і накірункаў.

— Да прыкладу, гульня «Хто жадае быць беларусам», калі ўдзельнікі ўгадваюць беларускія словы. Было відэа з маім катом, які мае мянушку «Пёс Кавун», дык яно набрала мільён праглядаў, — — успамінае блогер.

«Наведнік пытаецца ў бармэна ці ёсць кола, бармэн бярэ і падае сапраўднае кола ад аўтамабіля»

Блогер кажа, што калі паўсюдна загаварыў па-беларуску, адкрыў для сябе шмат новага і карыснага. Да прыкладу, пачаў больш думаць, разважаць і «крэатывіць» — гэта карысна для мозгу, які не спіць, а заўсёды ў «крэатыўнай працы».

— Аднойчы я ляцеў самалётам і пабачыў у небе вясёлку ў выглядзе кола — вельмі цікава выглядала і незвычайна. І вось я пакруціў у галаве такую думку і стварыў відэа: у начным клубе наведнік пытаецца ў бармэна ці ёсць кола. Маецца на ўвазе напой «Кока кола», які часта называюць проста «кола». І вось бармэн бярэ і падае таму сапраўднае кола ад аўтамабіля, як наведнік і прасіў — кола, — смяецца Васіль.

Майстар слова кажа, што многія выразы, прымаўкі ці словы цяпер «перадумвае» на беларускую мову: «а як гэта будзе па-беларуску?» І так знайшоў шмат выпадкаў, калі беларуская мова мае падабенствы з рознымі іншымі мовамі — французскай, да прыкладу.

— Аднойчы мне паказалі некалькі ўзораў, я падумаў і склаў свае прыклады, а пасля зрабіў і відэа: «Сымон цяля пасе», «Раман рэпу жрэ». І мае гледачы пачалі і каментаваць, і «лайкаць», і накідалі мне за сотню прыкладаў. «Ужо ня п’ю, бо няма», да прыкладу, — усмеючыся ўзгадвае Васіль.

Блогер і мовазнавец перакананы, што размаўляць па-беларуску — гэта карысна для самаадчувпння і самаразвіцця.

@mova_4_u Падобныя? #мова #белмова #белорусскийязык #этобеларусь #этобеларусьдетка #Беларусь #mova #Belarus #беларускаямова #роднаямова #ў #belarusianlanguage #беларускіцікток #беларускітікток #беларускітыкток #TikTokБеларусь #белтыкток #beltiktok #беларускамоўныцікток #беларускіярэкамендацыі #рэкамендацыі #пабеларуску #беларусы #белорусы #белорусыпоймут #беларусыпоймут #belarusian #беларускігумар #ВэтотДень ♬ оригинальный звук — Мова ад Васіля

Чытайце таксама: Беларуская мова як мірная зброя: асабістая гісторыя былога каліноўца, палітыка Аляксандра Клачко

Як будзе гучаць больш правільна: «страхарка» і «бляхарка» ці «страхарыня» і «бляхарыня»?

Адзін з найпапулярных і буйных праектаў, у якім Васіль працуе зараз, — «Мова ў працы». Аўтар кажа, што ён — пра пашырэнне беларускай мовы ў працоўных прафесіях: будаўнікоў, электрыкаў, сантэхнікаў.

— Гэтыя прафесіі прынята лічыць «простымі», а яны зусім не простыя, бо патрабуюць шмат умення і навыкаў. Таму мы нават хэштэг такі ўзялі #непростыя#, — кажа Васiль.

Гэтак «Мова ў працы» — яшчэ і прасоўванне самапавагі і прафесійнай годнасці. Таму найперш ён скіраваны да працоўнай моладзі, але і для пераацэнкі людзей гэтых прафесій у грамадзтве агулам. І, зразумела, для развіцця і ўзбагачэння беларускай мовы,

— Спытайце, да прыкладу, нават у беларусаў, хто такі страхар ці бляхар? Ці хто-небудзь ведае? А гэта «кровельщик» і «жестянщик», — тлумачыць блогер.

Яшчэ адна мэта «Мовы ў працы» — разбурэння ў прафесіях «гендэрных стэрэатыпаў».

— Мы звыкліся з тым, што калі выклікаем электрыка, то прыходзіць абавязкова мужчына. А, калі сантэхніка, то таксама мужчына дзесці за 40, а яшчэ, магчыма, і нападпітку. А ў нашым праекце ролі працаўнікоў выконвае мае сувядоўца і журналістка Кацярына Гардзеева. І так мы паказваем, што прафесія — гэта не прыкмета гендару, а прыкмета чалавека, — кажа Васiль.

Гэтак аўтары рыхтуюць і жаночую версію гэтых прафесійных найменняў.

— Гэтая новая ўвага да феменітываў — вельмі актуальная ў беларускай мове. Дырэктарка, да прыкладу, ужо звыклая форма, але ў іншых кірунках яшчэ трэба шмат працаваць. Вось думаем: як будзе лепш: «страхарка» і «бляхарка» ці «страхарыня» і «бляхарыня»? — лiчыць блогер.

Гэтым «працоўным» кантэнтам карыстаюцца каля мільёну беларусаў, што сведчыць і пра папулярнасць тэмы, і папулярнасць беларускай мовы.

— Мова — ледзь ня першае, чым мы можам заявіць пра сябе, як пра беларусаў, а беларусы хочуць быць беларусамі. Асабліва моладзі гэта цікава і важна, моладзь хоча быць унікальнай, а беларуская мова — о-го-го якая ўнікальная! — тлумачыць Васiль.

@mova_4_u Медсястра. Мова ў працы Наспель — насморк. Пякотка — изжога. Бруй — энурез. Агульнаўмацавальныя сродкі — общеукрепляющие средства. Амлеласць — обморок. Скавенчыцца — умереть в агонии. Сальмяк — нашатырь. Абмор — припадок. Ачуньваць — выздоравливать. Разачка — гастрит. Нашча — натощак. #Моваўпрацы #праца #прафесіі #непростыя #няпростыя #моваіпраца #мова #белмова #белорусскийязык #этобеларусь #этобеларусьдетка #Беларусь #mova #Belarus #беларускаямова #роднаямова #ў #belarusianlanguage #беларускіцікток #беларускітікток #беларускітыкток #TikTokБеларусь #белтыкток #beltiktok #беларускамоўныцікток #беларускіярэкамендацыі #рэкамендацыі #пабеларуску #беларусы #белорусы #белорусыпоймут #беларусыпоймут #belarusian #беларускігумар #здароўе #медыцына ♬ оригинальный звук — Мова ад Васіля

«Беларуская мова павінна быць цікавай, сучаснай і «крутой» — гэта значыць моднай і стылёвай»

Васіль перакананы, што ў Беларусі павінна быць адна дзяржаўная беларуская мова. Бо нацыянальная мова — адзін з атрыбутаў дзяржаўнасці. А для Беларусі гэта асабліва важна, бо не адно стагоддзе беларусам даводзіцца абгрунтоўваць сваё існаванне, як народу, так і дзяржвы

— Адной дзяржаўнай мовы ў Беларусі абсалютна дастаткова і гэты статус павінны быць, як кажуць, «па змоўчванні». Гэта значыць — ўсім павінна быць зразумела, што на беларускай мове вядзецца ўся дакументацыя, навучанне ў школах і ўніверсітэтах, па-беларуску працуюць радыё і тэлебачанне. Але мы нікому не забараняем размаўляць па-расейску ці па-ангельску паміж сабой, на вуліцах і ў іншых падобных месцах, — лiчыць блогер.

І распачынаць працэс беларусізацыі трэба «з нізоў»:

— Калі вакол будзе гучаць беларуская мова, то нікога не спатрэбіцца змушаць па-беларуску размаўляць. А для гэтага беларуская мова павінна быць цікавай, сучаснай і «крутой» — гэта значыць моднай і стылёвай. Тэлевізія, інтэрнэт — усё павінна стаць беларускім і сучасным — цікавымі, таленавітымі і крэатыўнымі.

Каб так сталася, Васіль прапаноўвае ствараць умовы для творцаў і іх творчасці: праводзіць конкурсы і даваць дзяржаўныя гранты найлепшым, пераводзіць праграмы на радыё і тэлебачанні на беларускую мову. Праводзіць квэсты, гульні і рэаліці-шоў «Як стаць беларусам».

— І гэтай справай мусяць займацца людзі сапраўды адданыя і захопленыя беларускай мовай і культурай, каб іх праца была не з пад-палкі, а натхнёная і крэатыўная. Каб гэты імпэт натхняў і захопліваў людзей, — кажа Васiль.

Чытайце таксама: «Мова ў працы»: блогер, які за год ахапіў 26% усіх інтэрнэт-карыстальнікаў Беларусі, прадставіў новы відэапраект

Калі цяжка размаўляць па-беларуску — «лупі трасянкай»

Будучыню беларускай мовы Васіль Ядчанка бачыць аптымістычна — толькі развіццё. Бо толькі ў сацыяльных сетках з’яўляецца вялікая колькасць беларускамоўнага кантэнту.

— У «ТыкТоку» з’явіўся беларускамоўны стрымер і ён робіць агляды розных гульняў на беларускай мове і робіць жывыя эфіры. І ў яго — сотні тысячаў праглядаў. У «Тэлеграме» ёсць група, якая называецца «Дай паслухаць», там новая беларуская музыка і гэта супер! Гэта значыць — беларуская мова прыходзіць туды, дзе яшчэ зусім нядаўна яе не было. Гэтак адбывпецца сёння і, натуральна, будзе працягвацца. І ўсё гэта робіць моладзь, а за ёй — будучыня, — лiчыць блогер.

Пачаткоўцам Васіль раіць не ставіцца да мовы, як да чагосці недатыкальнага на п’едэстале:

— Мова жывая і з яе не пыл трэба здзімаць, а карыстаць і смакаваць. І, калі цяжка размаўляць па-беларуску, то ёсць такі выраз «лупі трасянкай». Як ніяк, а на трасянцы мы ўсе зможам размаўляць. У сацсетках нават ёсць нейкая дзяўчына, якая вучыць размаўляць трасянкай.

Чым прасцей падыходзіць да вывучэння і размовы — тым будзе лепш: «простыя рэчы, простыя словы». І таксама Васіль раіць не баяцца памыляцца і не саромецца моўных хібаў:

— Скажу за сябе: мне не сорамна падацца смешным ці недарэчным. Мне будзе сорамна, калі я нічога не зраблю для адраджэння роднай беларускай мовы. Сёння кожны можа не толькі скарыстацца, а і зрабіць унёсак у развіццё беларускай мовы. Вазьміце сцікеры і панаклейвайце ў розных месцах вашага дому, перавядзіце сваю «мабілку» на беларускую мову, запішыце сторыс у «Тык-Току», ўжывайце хоць па аднаму беларускаму слову і здзівіцеся, якое невычарпальнае багацце атрымаеце.

А яшчэ Васіль раіць ўзгадваць і чытаць беларускія вершы:

— Мне падаецца, у нас ёсць свой культурны код: калі я пачну чытаць беларускі верш, то яго адразу шмат хто ўзгадае. Да прыкладу, «У адным сяле, не важна дзе, хадзіў баран у чарадзе».

Ці ёсць творы, напісаныя беларусамі па-беларуску і для беларусаў, і зразумеюць іх толькі беларусы? Да прыкладу, «Ветразь» Сяргея Грахоўскага — добра паказвае, якая нашая мова ўнікальная:

У вырай ветразь знікае

За хваляй, нібы на спачын

І змора яго не злякае

Не спыніць тугой далячынь

У змроку зіхоткая здрада

Забавіць хлуснёй у віры

На золку сканае прынада

І кволы прамень на жвіры.

— І калі вам нехта кажа, што беларуская мова, яна такая ж, як і расейская, прачытайце ім гэты верш, — кажа Васiль.

Чытайце таксама: Гультай, пячэнька, граблі. Наколькі добра ты ведаеш беларускую мову? Правер сябе ў займальным тэсце