Наши за границей. Брестчанин выбрал для жизни Польшу: «На жаль, калі я прыязджаю ў Беларусь, бачу страчаныя магчымасці»

Ян Шевчук — 25-летний дипломированный биотехнолог. В родной Брест он приезжает только погостить. Уже семь лет брестчанин живет в Польше, работает во Вроцлавском университете и развивает собственный бизнес.

Активный, остроумный, прагматично мыслящий молодой парень целеустремленно движется по собственному жизненному маршруту. При этом умудряется не застрять в состоянии душевного бездорожья, как это иной раз случается с представителями его поколения.

Читайте также: Наши за границей. Брестчанка переехала в Польшу и успешно ведет там свое дело

От «зерувки» до университета

По окончании в 2012 году средней школы перед Яном открылись двери в самостоятельную жизнь. И он решил воспользовался шансом поступить в польский вуз. Ян отправился в Белоподлясскую высшую школу имени Яна Павла II, где сдал экзамены (в тестовой форме) по польскому языку и двум профильным предметам (в его случае это были биология и химия), подтвердив таким образом знание базовых курсов по этим дисциплинам.

Набравшие необходимое количество баллов и прошедшие определенный уровень наделялись возможностью получать государственную стипендию на протяжении всего периода обучения. Тем, кто, как и Ян, поступали на биотехнологию, стипендию предоставляло польское Министерство образования. По словам нашего собеседника, стипендия в 900 злотых обычному студенту очень помогала.

Подготовительное годовое обучение (так называемую «зерувку»), за которое также платили стипендию, он проходил в школе польского языка для иностранцев при университете в Лодзи. Там фактически изучался школьный курс за выпускной класс на польском языке. Этот первый год пребывания в Польше был ассимиляционным: нужно было войти в новую социальную систему, культуру и быт.

«Нават паход у звычайную «Бедронку» 17-гадоваму хлопцу быў не тое, што праблематычным, а дзіўным. Мне здавалася, што ў Беларусі былі зусім іншыя людзі. Нават у звычайнай краме гэта інакш выглядала. У Польшчы першае, што здзіўляла, гэта вялікая колькасць людзей, якія усміхаюцца. У Беларусі было амаль непрыкметна, каб людзі, асабліва ўзімку, усміхаліся. У гэтым сэнсе я адчуў моцны кантраст. На той момант гэта было першае яскравае адрозненне, якое я заўважыў», – делится воспоминаниями Ян.

После окончания подготовительного курса и успешной сдачи экзаменов предоставлялась возможность обучаться в любом вузе Польши. Выбор в пользу Вроцлавского университета Ян сделал, посетив его в день открытых дверей. Понравились и университет, и в целом город. Так он стал студентом факультета биотехнологии университета во Вроцлаве.

 

«Я досыць хутка ўвайшоў у рытм, і таму, хоць навука і была цяжкая, не магу сказаць, каб я ад гэтага пакутаваў».

 

 Теория и практика

В соответствии с болонской системой обучения учеба состояла из двух ступеней: первые три года длился бакалавриат, а последующие два года – магистратура.

«Першыя тры гады былі вельмі цяжкія – вялікая колькасць прадметаў і вялікі аб’ём інфармацыі, амаль дасканалага разумення якой заўседы патрабавалі выкладчыкі. У першыя тры гады было больш тэорыі і менш практыкі, а на чацвёртым і пятым курсах – наадварот. Дарэчы, практычныя заняткі заўседы былі вельмі якасныя і даволі цяжкія. У магістратуры большую частку тыдня мы займаліся эксперыментамі да свайго дыпломнага праекта. Я досыць хутка ўвайшоў у рытм, і таму, хоць навука і была цяжкая, не магу сказаць, каб я ад гэтага пакутаваў», – продолжает наш собеседник. Во время учебы он получил возможность, о которой мечтают многие студенты белорусских вузов, – пройти практику в одном из ведущих центров мировой науки. После 4-го курса ему посчастливилось отрабатывать летнюю практику в Институте исследований молекулярной физиологии растений им. Макса Планка, который находится под Берлином в городе Гольме.

«Прабыў там 2 месяцы і працаваў у асноўным над праектамі, якія ўжо распрацоўваліся там якісьці час, – рассказывает Ян. – Дэ-юрэ быў там на правах стажора-практыканта, аднак меў правы, абавязкі і нагрузку тую, якую мелі аспіранты. Часта працаваў нават па 24 гадзіны, хоць ніхто і не вымушаў: самому было вельмі цікава закончыць тое, што там рабіў. Набыў добры вопыт працы ў вельмі вядомай і сур’ёзнай навуковай установе, устанавіў добрыя кантакты з цікавымі навуковымі супрацоўнікамі. Гэта быў, коратка кажучы, вельмі цікавы і прадуктыўны перыяд часу – кожнаму навукоўцу падобнага да майго профілю раю, калі ёсць такая магчымасць, папрацаваць там. Трапіць туды было досыць цяжка – бяруць не ўсіх. У маім выпадку, думаю, мне пашанцавала – меў добрыя рэзюмэ, рэкамендацыі і знаёмствы з людзьмі, якія мне дапамаглі».

 

«Калі я пачынаў вучыцца, нас страшылі, што палякі абавязкова будуць ставіцца да нас, беларусаў, як не да сваіх, як да чужых».

 

Выбрал науку

Оценивая в целом подготовку специалистов во Вроцлавском университете как довольно качественную, мой собеседник отмечает: «Польскія ВНУ рыхтуюць досыць «вузкіх» спецыялістаў. Напрыклад, мы мелі вельмі слабы блок па мікра- і макраэканоміцы, зусім не было філасофіі і г. д. Аднак часу на практычныя заняткі і профільныя прадметы (мікрабіялогія, малекулярная арганізацыя клетак, прэпаратыка і гэтак далей) давалі шмат. Да кожнага студэнта, як правіла, калі ў таго былі нейкія пытанні ці праблема з навуковым працэсам, намагаліся знайсці персанальны падыход і адпаведна яму знайсці спосаб вырашэння праблемы. Наогул, да студэнтаў заўсёды ставіліся з павагай і намагаліся дапамагаць – і арганізацыйна, і фінансава (калі меліся такія магчымасці). Калі я пачынаў вучыцца, нас страшылі, што палякі абавязкова будуць ставіцца да нас, беларусаў, як не да сваіх, як да чужых. Я нават быў да гэтага падрыхтаваны. Але трэба сказаць, што я абсалютна не адчуў такога стаўлення. Вось ужо сёмы год, як я ў Польшчы, і ні разу яшчэ не адчуў, не пачуў, не пабачыў такога, каб палякі адносіліся да мяне як да чалавека ніжэйшага ўзроўню, тым больш калі ты добра размаўляеш па-польску».

Читайте также: Наши за границей. Брестчанин о жизни в Польше: «Мне не хватает пацанов с района»

Сфера практического применений биотехнологии в современном мире очень обширна. Поэтому по окончании вуза специалист-биотехнолог получает широчайший спектр возможностей для трудоустройства, начиная с проверки качества молока на заводе и заканчивая разработкой технологий для применения в военной промышленности. Что же касается Яна, то, получив диплом специалиста в области молекулярной биологии, он выбрал стезю научного работника: уже год, как работает научным сотрудником кафедры биотрансформации Вроцлавского университета. Занимаясь изучением внутренних процессов микроорганизмов, выявляет возможности создания новой генерации антибиотиков.

Казалось бы, слава и богатство уже на пороге, однако, чтобы в Польше хорошо зарабатывать научной работой, нужно поработать на этом поприще не один десяток лет. А жизнь во Вроцлаве – не дешева. И самое дорогое удовольствие – это жилье.

«Каб зняць маленькую аднапакаёвую кватэру, трэба аддаць 2 тысячы злотых у месяц, а гэта каля 500 еўра. Кошт за жыллё, у тым ліку за арэндаванае, досыць высокі таму, што ў апошнія часы ў Польшчу, прадаўшы сваю маёмасць, з наяўнымі грашыма прыязджае вялікая колькасць эмігрантаў, гатовых адразу плаціць», – пояснил Ян. Это обстоятельство во многом и подтолкнуло молодого человека к поиску дополнительных источников существования.

 

«Мы з сябрамі ствараем брэнд. І мы паставілі задачу – ніколі не падманваць нікога».

 

Главное в бизнесе – это доверие

Несколько лет назад вместе с товарищем по университетскому общежитию Ян занялся новым для себя делом: принялся развивать собственный маркетинговый бизнес, называя это бизнес-предприятие на польский манер своей «пассией».

«Аднойчы мы з маім сябрам Станіславам пілі піва, размаўлялі і зразумелі, што абодва зацікаўлены ў тым, каб рабіць відэа, фотаздымкі, так званы мэдыякантэнт. Гэта нас цікавіла, – вспоминает молодой человек. – Вырашылі папрацаваць на гэтым полі разам, і так і працуем ужо чацвёрты год. Займаемся інтэрнэт-маркетынгам – або, калі больш дакладна, так званым маркетынгам у сацыяльных сетках (SMM – social media marketing). Ствараем прадукцыю кантэнту – відэа, фотаздымкі, тэксты – тое, што можа прасоўваць прадукт у інтэрнэце. І ўсе, што ў гэтым інтэрнэце ёсць – форумы, сацыяльныя сеткі (Фэйсбук, Інстаграм, Твітэр) – мы вывучаем і выкарыстоўваем, каб «прасоўваць» прадукт ці нейкую паслугу кліента, які да нас звяртаецца. Робім гэта з моцным націскам на фота- і відэапрадукцыю, каб быў візуал, праз які чалавек можа адчуць і зразумець нешта больш ярка. Сёння людзі гатовыя плаціць даволі вялікія грошы не проста за нейкі прадукт, а за гісторыю, з ім звязаную. Напрыклад, калі вы, жадаючы прадаць зэдлік, паведаміце: «Гэты зэдлік каштуе 5 рублеў», то ў гэтым выпадку, нават калі прадукт будзе надзывчайна якасны, патэнцыяльны пакупнік не заўседы захоча набыць яго. Але калі патэнцыяльны пакупнік пабачыць, што з гэтым прадуктам звязана цікавая гісторыя і за гэтым стаіць нешта сапраўднае, напрыклад, гэты зэдлік славутага чалавека, які ў … годзе падпісаў нейкі важны дакумент, ён заплаціць нават у два і болей разоў больш.

Нядаўна пабываў у музеі «Бярэсце» і убачыў там старажытны пярсцёнак. А ведаеце, калі займаешся бізнесам, пачынаеш думаць аб тым, ці гэта будзе цікава людзям і ці можна з гэтага мець заробак. І я адразу ж падумаў пра тое, што можна было б стварыць цікавую калекцыю беларускіх этнаўпрыгажэнняў: пярцсёнкі, завушніцы – усё што хочаш ў такім стылі. Сёння ёсць попыт на этнічнае. А калі зрабіць для гэтага прадукту цікавую гісторыю, то, без сумневу, яго можна будзе прадаць ва ўсім свеце. На жаль, не робіцца, а гэта страчаныя магчымасці.

Памятаю, адзін досыць папулярны у Злучаных Штатах рэпер Snoop Dogg зрабіў лінейку адзежы і аксесуараў, упрыгожаных беларускім арнаментам (цішоткі, заплечнікі, чахлы для iPhone, ноўтбукаў) – і ўсё гэта вельмі добра раскупілася. А калі свету паказаць, што за нейкім беларускім прадуктам ёсць цікавая гісторыя, прадаць яго будзе нашмат лягчэй. Падсумоўваючы, скажу, што мы з сябрамі ствараем брэнд. І мы паставілі задачу – ніколі не падманваць нікога. Я гавару аб гэтым таму, што маркетынг сёння разглядаецца з перспектывы савецкага стэрэатыпа – як штосьці, што быццам бы дапамагае падманваць людзей, бо кожны прадавец абавязкова так зробіць, каб зарабіць больш грошай. Мы паставілі перад сабой задачу ствараць вартасць, тое, што вырашае праблемы людзей, за што людзі фактычна могуць заплаціць і штосьці атрымаць, а не проста пустыя словы, «пшык», як кажуць».

Совмещение работы во Вроцлавском университете с развитием собственного бизнеса фактически означает, что приходится работать семь дней в неделю, почти без выходных, только изредка позволяя себе немного отдыха. Но мы же знаем: тот, кто хочет делать, делает. И трудолюбия Яну не занимать – вот последние три года он так и балансирует.

 

«Ты не маеш нічога, ён не мае нічога, я не маю нічога, але разам мы маем цэлы свет».

 

Благо на старте те, кто стремится заниматься предпринимательской деятельностью, могут рассчитывать на поддержку со стороны государства. В этом убеждает и опыт Яна: «Калі вы жадаеце заснаваць бізнес і маеце адпаведны бізнес-план, можна атрымаць фінансаванне на яго адкрыццё. Часам да 27 тысяч злотых. Калі я, напрыклад, напішу, што жадаю займацца відэаграфіяй і мне патрэбна для гэтага адпаведная камера пэўнага кошту, добры камп’ютар ці іншыя прылады і яны палічаць, што гэта мэтазгодна, то прафінансуюць. І гэтыя грошы не трэба будзе вяртаць. Справа ў тым, што палякі намагаюцца ўкласці ў людзей, асабліва маладых, якія хочуць штосьці рабіць. Адначасова тым самым зніжаюць узровень беспрацоўя. Бо калі маладыя людзі маюць магчымасці, то яны могуць вось з такой дапамогай стварыць самастойна сабе месца працы (а часам таксама і іншым). Да таго ж, калі яны працуюць, то плацяць падаткі (а падаткі там досыць высокія), такім чынам вяртаючы грошы ў дзяржаўную эканоміку. А калі ў эканоміку вяртаюцца грошы, яна, вядома, развіваецца. Больш людзей, якія працуюць – больш падаткаў. Можа здавацца, што мне варта было толькі прыехаць у Польшчу, і там усё мне адразу далі і ўсё было лёгка. Гэта не так. Але я такі чалавек, што досыць лёгка ўспрымаю цяжкасці. Што маем, тое маем. Для мяне цяжкасці азначаюць толькі адно – трэба працаваць. А калі вы працуеце на сябе – гэта адна суцэльная цяжкасць, і асабліва калі вы маеце наёмных работнікаў. Бо, каб працаўладкаваць чалавека, трэба прайсці шмат бюракратычных момантаў і заплаціць за яго шмат падаткаў. Напрыклад, наймаючы працаўніка за 6000 злотых у месяц (на рукі, «чыстымі»), работадаўца мусіць заплаціць дзяржаве каля 4 тысяч злотых (дарэчы, работадаўцу ў цэлым гэта будзе каштаваць прыкладна 66,67% дадатковых выдаткаў). Наогул, калі вы працуеце з людзьмі, то кожны дзень – гэта нейкі новы аўрал, увесь час трэба вырашаць праблемы, і іх трэба вырашаць, бо заўтра будуць іншыя, і калі вы іх сёння не вырашыце, то неўзабаве атрымаеце падвойныя праблемы. Таму гэта адна суцэльная цяжкасць. Але ў нас склалася вельмі добрая каманда людзей, і мы, напэўна, гэтыя цяжкасці пераадолеем. Калегам я давяраю, а яны давяраюць мне – гэта галоўнае. У адным фільме польскага рэжысёра гучыць такая ключавая фраза: «Ты не маеш нічога, ён не мае нічога, я не маю нічога, але разам мы маем цэлы свет». Гэтыя словы я магу экстрапаліраваць і на сябе з сябрамі». Ян и его товарищи начинали свое дело, почти ничего не имея, но то, что они молоды, и то, что у них есть время, обещает им целый мир возможностей.

 

«На жаль, калі я прыязджаю ў Беларусь, заўседы бачу страчаныя магчымасці».

 

Вроцлав – один из крупнейших и интереснейших польских городов, в котором много студенческой молодежи, интересных людей, новых идей и трендов. Сюда приезжает много новых людей, стремящихся делать что-то новое, будь то новый бизнес или новый тренд в развитии технологий. Кажется, что здесь можно найти все что угодно и сделать все что угодно. Это дает надежду на воплощение самой смелой и даже дерзкой мечты. Есть такая и у Яна. А мечтает он о бизнес-проекте, в рамках которого сможет воплотить свои помыслы в сфере прикладной биотехнологии. И уже сегодня пытается искать пути реализации своих планов: «Апрацаваць нейкую інавацыйную ідэю ў сферы прыкладной біятэхналогіі ў акадэмічным асяродку можна, але гэта досыць праблематычна, бо звычайна навуковец працуе над тэматыкай, якая ў першую чаргу цікавая прафесару і кафедры, а не над той, якая можа цікавіць менавіта яго. Але можна пайсці іншым шляхам – займацца распрацоўкамі ў межах бізнес-праекту на падставе прыватнага фінансавання. У гэтым выпадку, як мне здаецца, не будзе такой моцнай бюракратыі. Але, з іншага боку, на гэту справу патрэбны вялікія грошы, і калі нехта, атрымаўшы прыватнае фінансаванне, змарнуе яго, не дасць абяцаных вынікаў, то шанц, што ён яшчэ калісьці нешта атрымае ў плане фінансавання, амаль роўныя нулю. Тут ёсць толькі адзін стрэл. І я не буду яго выкарыстоўваць, пакуль не буду абсалютна ўпэўнены, што ёсць досыць вялікая імавернасць, што гэты стрэл будзе дакладным. Таму зараз я назапашваю вопыт. З’яўляючыся навуковым супрацоўнікам, маю магчымасць кансультавацца са старэйшымі калегамі, якія могуць параіць, якія ідэі маюць сэнс, а якія – не. А займаючыся бізнесам, вывучаю магчымасці таго, як можна знайсці для праекта фінансаванне, як кіраваць людзьмі, бізнесам і г. д. Так ці інакш, які б гэта ні быў бізнес, калі чалавек гэтым займаецца, ён разумее, як будаваць бізнес-план і арганізацыю, якая будзе працаваць».

Читайте также: Наши за границей. Брестчанка в Варшаве: «Собственное жилье в 25 без мам и пап – возможно ли это в Беларуси?»

Вполне вероятно, если были бы соответствующие возможности для молодых людей на родине, многие из них предпочли бы развивать свой бизнес здесь. «Аднак, на жаль, калі я прыязджаю ў Беларусь, заўседы бачу страчаныя магчымасці. Я б так гэта акрэсліў. Літаральна кожны крок – страчаныя магчымасці…» – так, кратко и емко выразил Ян видение своих перспектив на родине. А пока им, молодым, возможности воплощать свои мечты приходится искать вдали от родного дома.