Як у Беларусі цішком прыбіраюць помнікі, звязаныя з народнымі паўстаннямі

У вёсцы Слабодка Астравецкага раёна, непадалёк ад беларуска-літоўскай мяжы і пункта пропуску «Катлоўка – Лаварышкі», з карты мясцовых славутасцяў знік значны помнік паўстанцам 1863 года.

Чытайце таксама: Мураванка, Кухцічы, Жэмыслаўль: як беларускія палацы ператварыліся ў руіны

Гранітны меч, напалову засаджаны ў зямлю, быў усталяваны ў 2013 годзе да 150-годдзя паўстання Кастуся Каліноўскага. Манумент фінансавалі жыхары рэгіёна, і ён быў задуманы як сімвалічнае ўшанаванне ўсіх, хто змагаўся за свабоду краю. Аб гэтым паведамляе Telegram-канал «Спадчына».

Аўтар помніка Ігар Засімовіч тлумачыў, што меч нагадвае не толькі пра зброю паўстанцаў, але і пра старажытны хрысціянскі звычай: меч як крыж, якім благаслаўлялі воінаў і праводзілі загінулых. Два крыжы на рукаяці — каталіцкі і праваслаўны — былі аб’яднаныя ў адну перакладзіну, як знак яднання хрысціян Беларусі ў агульнай барацьбе. На лязе быў выбіты знакаміты пароль касінераў: «Каго любіш? — Беларусь! — То ўзаемна».

Размешчаны на пагорку, помнік стаў значнай кропкай памяці: сюды прыязджалі даследчыкі, турысты і мясцовыя жыхары. Аднак з моманту яго з’яўлення манумент выклікаў негатыўную рэакцыю ў шэрагу прарасійскіх актывістаў і прапагандысцкіх рэсурсаў, заўважае Наша Ніва.

Крытыкі заяўлялі, што помнік усталяваны незаконна, і патрабавалі яго дэмантажу. Улады Гродзенскай вобласці тады пацвердзілі адсутнасць узгаднення, але афіцыйна заяўлялі, што зносіць яго не збіраюцца, каб не ствараць лішніх інфармацыйных скандалаў.

Нягледзячы на гэта, помнік прастаяў яшчэ дванаццаць гадоў — і знік. На яго месцы цяпер застаецца толькі пляцоўка з плітаў, быццам расколатых ударам мяча. Дакладна невядома, хто прыняў рашэнне пра дэмантаж: улады або ўласнікі зямлі. Але знікненне ўпісваецца ў агульную палітыку вынішчэння памяці пра паўстанне 1863 года, якая актывізавалася ў апошнія гады.

Гэта не адзіны выпадак таемнага знікнення нацыянальных помнікаў. У студзені 2024 года стала вядома, што з тэрыторыі аграгарадкоў Грозава і Семежава ў Мінскай вобласці зніклі крыжы, устаноўленыя ў памяць пра ўдзельнікаў антыбальшавіцкага руху — Слуцкага паўстання 1920 года. Як і ў выпадку са Слабодкай, дэмантаж адбыўся ціха, без афіцыйных паведамленняў. Пра знікненне паведамілі мясцовыя жыхары.

Як беларусы рэагуюць на падзею

Такія выпадкі не застаюцца незаўважанымі грамадствам. Вось, як самі беларусы каментуюць гэтую падзею:

• «Расейскі мір прыходзіць!».
• «Хронікі акупацыі».
• «Эх, такі круты помнік быў… Спадзяваўся, што ён ацалее».

Цішком прыбіраючы памятныя знакі, улады фарміруюць інфармацыйную пустэчу вакол ключавых эпізодаў нацыянальнай гісторыі, якія не ўпісваюцца ў іх сучасны ідэалагічны наратыў. Пад пагрозай аказваюцца не толькі манументы, але і сама культурная памяць пра змаганне беларусаў за сваю волю.

Чытайце таксама: Што будзе далей са спадчынай паэткі Яўгеніі Янішчыц?

Наш канал в Telegram. Присоединяйтесь!

Есть о чем рассказать? Пишите в наш Telegram-бот. Это анонимно и быстро