“209 дзён шэрага” беларускай мастачкі Ташы Кацубы у Варшаве

Летам 2021 года мастачка Таша Кацуба пакінула Беларусь і прыехала ва Украіну. А праз два месяцы з пачатку поўнамаштабнай ваеннай агрэсіі Расіі супраць Украіны, яна трапіла ў сваю другую эміграцыю і перабралася ў Польшу.

Читайте также: У тех, кто выехал, больше возможностей влиять на ситуацию в Беларуси? Рассказываем о портрете диаспоры

Выстава ў Варшаве складаецца з некалькіх прац мастачкі, у якіх яна паспрабавала перадаць невялікую частку таго, што перажываюць людзі, якія губляюць свае дамы і блізкіх людзей. Незалежна ад часу і месца.

– З траўмай мне дапамагае змагацца прыняцце, – распавядае мастачка. – Траўмы ў выглядзе страты дома, пераездаў, вайны важна было прыняць, каб яны сталі часткай мяне. Важна было палюбіць iх. Здаецца, яны дапамагаюць мне стаць тым чалавекам, якім я павінна стаць. Яны робяць мяне мацней. Але, вядома, дапамагае мне і праца з псіхатэрапеўтам. Усім раю.

Таша распавяла, што творчасць адначасова і дапамагае справіцца з эмацыйным крызісам, і “закопвае”.

– Мяне асабіста творчасць як ратуе, так і вельмі моцна закопвае. З праектам “Воін кахання” мне як ніколі было так трывожна, страшна, самотна і балюча. Бо ўвесь працэс падрыхтоўкі – гэта пражыванне тых эмоцый і ўспамінаў, якія я адчувала пад час пачатку вайны і на працягу ўсяго астатняга часу. І гэта аказалася вельмі цяжка.

– Беларуская культура моцна пацярпела за апошнія гады. Частка культурных дзеячаў вымушана з’ехалі з краіны, другая частка – працуе “у стол” ці проста перастала ствараць прадукт творчасці. Як не апускаць рукі і працягваць ствараць?

– Я лічу, што кожны павінен робіць тое, што падказвае розум і душа. Калі няма жадання займацца мастацтвам – гэта таксама нармальна. Ніхто нікому нічога не вінен. Трэба слухаць сябе. Але калі душа рвецца да працы, то тут галоўнае не баяцца і ствараць, паспрабаваць не рассыпацца. Галоўнае, канешне ж, сачыць за сваім здароўем, мець кантакты з людзьмі і з жывёламі, цешыць сябе і не дакараць за бяздзеянне альбо абыякавасць. Усе мы зараз маральна знясіленыя. Гэта адчуваецца. Сіл проста няма. Па гэтаму варта прыняць такую рэальнасць. Як мінімум – пабыць у ёй.

Пад час адкрыцця выставы “209 дзён шэрага” мастачкай быў арганізаваны перформанс.

– Перформанс – гэта вельмі складанае мастацтва, – каментуе Святлана Гайдалёнак, менеджарка культурных праектаў, акторка тэатру Крылы халопа з Берасця. – Перформанс пад час адкрыцця выставы Ташы даў прастору і час, каб адрэфлексаваць свае пачуцці наконт эмацыйнай замарозкі і абязрушанасці. Гора і боль задушваюць нас, таксама як нястача паветра ў запоўненай залі гледачамі, саўдзельнікамі, сатворцамі.

Святлана патлумачыла, што чырвонае святло на перформансе дадавала інтымнасці ў невідочныя сувязі між саўдзельнікамі. Гукі час ад часу павярталі ў рэчаіснасць. Сатворцы былі тымі, з кім можна падзяліць боль. Пра гэта прасіў тэкст Анатоля Вольнага, напісаны чырвоным па беламу перад фатэлем, у якім нерухома ў чырвоным касцюме сядзела мастачка.

– Каля ног аўтаркі выставы пад час перформансу ляжаў аўтамат зроблены з чырвонага шоўку, падобны на цацку. Ён не мог стрэліць. Гэтая зброя не стрэліць. Яна толькі прысутнічае сваей слабасцю. А можа гэта пасыл, што мастацтва – наша зброя? – каментуе Святлана.

Сама ж мастачка распавяла, што аб’екты, якія прысутнічалі на перформансе – арбалет, гарсэт, сукенка – яна зрабіла за два месяцы.

– Нават у дзень перформансу я сумнявалася наконт фармату ўсяго, што адбываецца. І тут было вельмі важна працаваць у дыялогу з куратарам, які дапамагае і накіроўвае. Дзякуй, маім куратаркам – Вользе Мжэльскай і Алене Дзялендзік-Набароўскай, – кажа Таша.

Читайте также: В Великобритании вышла книга о суде над военным преступником из Домачево. Он скрывался от правосудия более 50 лет

Зараз, як распавяла мастачка, яна прапрацоўвае свае траўмы. Спрабуе разабрацца з адчуваннем сораму і віны за сваю ідэнтычнасць. Пад час такой працы над сабой у галаве з’яўляюцца выявы, якія мастачка плануе паспрабаваць рэалізаваць.

– Рэалізацыя задум будзе таксама звязана з тэкстылем. І я хачу яшчэ потым зняць відэа. Мне спадабалася працаваць з такім фарматам, як перформанс, але я разумею, што ён адымае шмат сіл. І, мабыць, я пакуль не гатовая цалкам пагрузіцца ў яго. Наогул, планаў у мяне шмат. І ідэй шмат. Бясконцы працэс творчасці нягледзячы на ўсе складанасці, – падвяла рысу Таша.

Пазнаёміцца з творчасцю Ташы Кацубы і паглядзець выставу можна ў Galeria Promocyjna (Warszawa, Rynek Starego Miasta, 2) да 28 студзеня. Галерэя працуе з аўторка па пятніцу з 15.00 да 20.00, у суботу – з 12.00 да 18.00.