Герой «Простых рэчаў» — самавар з Вілейкі. Яго набылі ў рускім горадзе Трубчэўску. Дзесяцігоддзямі карысталіся ім у сяле Семячкі, што на Браншчыне. А цяпер самавар распальвае сталічны хлопчык Арцём, калі прыязджае ў Вілейку ў госці да сваёй бабулі Вольгі Коласавай, піша «Рэгіянальная газета».
А бабуля цану старым рэчам ведае, як ніхто. Бо Вольга Аляксандраўна — старшы навуковы супрацоўнік Вілейскага краязнаўчага музея. З ёй мы сустрэліся ў Вілейцы на вуліцы Стаханаўскай. У «летнім» доме — у рамках вышыванкі і старыя фота здымкі. Тут жылі свёкар і свякроў Вольгі Аляксандраўны, якія ў 1986-м годзе пераехалі ў Вілейку з Браншчыны.
Рэчы, што нельга ні аддаць, ні прадаць
— Як толькі прыйшла працаваць у музей, шмат старых рэчаў аднесла туды, — прыгадвае Вольга Аляксандраўна. — Несла вышыванкі, саматканыя рэчы, зробленыя мамай, стары посуд. А потым сказала сама сабе: спыніся!
На думку Вольгі Коласавай, у кожнай сям’і павінны быць рэчы, якія нельга ні аддаць, ні прадаць. Іх трэба захоўваць для нашчадкаў. Адной з такіх рэчаў у сям’і Коласавых з’яўляецца самавар. Па назіраннях Вольгі Аляксандраўны, рэч для беларускіх вёсак зусім не характэрная.
Мая субяседніца, якая нарадзілася і вырасла ў вёсцы на Вілейшчыне, распавяла, што у родных мясцінах чай ніколі не пілі. Таму ў самавары не было патрэбы.
Быў паказчыкам інтэлігентнасці і заможнасці
А належаў самавар свёкру і свекрыві Вольгі Аляксандраўны. Бацькі мужа жылі на Браншчыне, у сяле Семячкі Трубчэўскага раёна. Па словах Вольгі Аляксандраўны, у Расіі самавар быў паказчыкам заможнасці, інтэлігентнасці.
Муж маёй субяседніцы і два яго браты сапраўды гадаваліся ў інтэлігентнай сям’і. Іх бацька Павел Коласаў нарадзіўся і амаль усё жыццё пражыў у сяле Семячкі. У 1939 быў прызваны ў армію, прайшоў вайну, пасля скончыў настаўніцкі інстытут, ажаніўся. У сяле працаваў старшынёй мясцовага калгаса, бо да пэўнага часу тут не было адукаваных людзей. Потым — дырэктарам школы, настаўнікам.
Свёкар быў вельмі адукаваны, шмат чытаў кніг і газет. Ён і набыў самавар. Было гэта адразу пасля вайны ў Трубчэўску. Вольга Коласава мяркуе, што і выраблены ён быў у пасляваенныя гады. Рабілі самавар на вядомым заводзе ў Туле, пра што сведчыць кляймо знізу самавара.
Свякроў Анастасія Калінаўна працавала швачкай. Шыла адзенне для ўсяго сяла. А яшчэ была добрай траўніцай, таму чаі ў сям’і былі толькі з траў.
Пяць літраў чаю штовечар
У 1970-я гады будучы муж Вольгі Аляксандраўны скончыў політэхнічную акадэмію і па размеркаванні трапіў на будаўніцтва Вілейскага вадасховішча. У 1977 годзе Вольга Аляксандраўна выйшла замуж. З тых часоў штогод маладая сям’я на адпачынак летам спачатку самі, а потым з дзецьмі ездзіла на Браншчыну.
Штовечар у садзе свёкра і свекрыві распальвалі самавар і накрывалі стол для чаявання. Сядзелі доўга, пакуль не пачынала цямнець, размаўлялі, дзяліліся ўспамінамі пра жыццё. Чаю хапала. Самавар жа разлічаны на пяць літраў вады.
Гэтая традыцыя штовечаровага чаявання здзіўляла і захапляла госцю з Беларусі:
— У іх чай па вечарах быў звычайнай працэдурай кожны дзень. А ў маёй роднай вёсцы на Вілейшчыне ніколі не пілі ні чай, ні каву. Толькі сырадой ды кіслае малако, якое называлі «кісляк».
Масла да печыва везлі з Вілейкі
Да чаю свякроў часта пякла ў печы пірагі, булкі, пячэнне. А вось масла заўсёды прывозілі з Беларусі сын з нявесткай.
— У 1970-1980-я гады на Браншчыне добрага масла было не купіць, — прыгадвае Вольга Аляксандраўна. – А ў нас малочныя прадукты заўсёды былі якасныя. Таму везлі масла кілаграмы два.
Сёння, гледзячы на гэты самавар у хаце мужавых бацькоў, Вольга Коласава прыгадвае сяло Семячкі, незвычайна вялікае ў параўнанні з беларускімі вёскамі, прыгожы дом мужавых бацькоў, узгоркавую мясцовасць навокал.
Па словах Вольгі Аляксандраўны, самавары і сёння цэняцца сярод калекцыянераў. Асабліва каштоўнымі лічацца менавіта кранікі. Багатая калекцыя самавараў і ў вілейскім музеі: іх тут каля 30. Ладзілі нават адмысловыя выставы.
Як самавар пераехаў у Вілейку
У 1986 годзе бацькі мужа вырашылі пераехаць у Вілейку.
– Выбіралі паміж Беларуссю і Эстоніяй, дзе ў Таліне жыў іх другі сын, — кажа мая субяседніца. — Але Беларусь яны заўсёды вельмі любілі, таму вырашылі ехаць сюды.
Тут, на Стаханаўскай, набылі дом, перавезлі маёмасць, у тым ліку і самавар. Чаявалі з ім і ў Вілейцы аж да 2007 года. А калі свёкар памёр, самаварам карыстацца перасталі. Пакуль аднойчы дзевяцігадовы ўнук Вольгі Аляксандраўны Арцём не знайшоў яго і не распытаў бабулю пра тое, як дзейнічае гэты цікавы, невядомы дагэтуль хлопцу, посуд.
Бабуля паказала Арцёму, як і мне падчас нашай сустрэчы, куды трэба заліваць ваду, куды класці і як распальваць дробныя трэсачкі. Распавяла, што наверх на самавар ставілі чайнік з заваркай. Калі вада кіпела, маленькая накрыўка зверху пачынала бразгатаць. А каб наліць кіпень сабе ў кубак, трэба павярнуць кран.
Стары самавар захапіў дзевяцігадовага хлопчыка
Сталічнага хлопчыка тэхналогія захапіла. Цяпер кожнае лета на адпачынку ў бабулі сям’я не толькі смажыць традыцыйныя шашлыкі, але п’е чай, які гатуе Арцём у старым прадзядулевым самавары.
— Дзеці кажуць, што чай з самавара ні чым не адрозніваецца ад таго, што прыгатаваны ў звычайным электрычным чайніку, аднак мне ён падаецца куды смачнейшым, — дзеліцца Вольга Коласава.
Гэта, па яе словах, як параўноўваць страву, прыгатаваную ў печы, са стравай з газавай пліты. На думку Вольгі Аляксандраўны, тут вельмі важны сам працэс прыгатавання. Гэта вам не сучасны прыгожы, але без гісторыі, чайнік з падсветкай, дзе толькі кнопку дастаткова націснуць.
Наш канал в Telegram. Присоединяйтесь!
Есть о чем рассказать? Пишите в наш Telegram-бот. Это анонимно и быстро
Подпишитесь на наши новости в Google