«Сейчас время думать, какой мы хотим видеть Беларусь». Новогодние пожелания экспертов «БГ» читателям и всем белорусам

Эти люди весь год держали руку на пульсе событий и помогали нам понять происходящее. Им свойственно говорить об общих тенденциях и рисовать масштабные картины. Но сегодня мы задали им три вопроса, чтобы узнать, каким лично для них стал этот год, какие ожидания у них есть, и чего они желают в этот момент всем белорусам.

Каким был для вас прошедший год? Какие события особенно запомнились?

Александр Класковский, журналист, политический аналитик, руководитель аналитических проектов БелаПАН:

– Калі коратка, то я сказаў бы, што год быў драматычны. Гэта год беларускай рэвалюцыі, і натуральна, што незалежныя медыя апынуліся ў самай гушчы падзей. І журналісты на сваёй скуры адчулі ўсю моц рэпрэсіўнай машыны. 

З аднаго боку, цяжка на сэрцы, таму што многія людзі за кратамі, шмат скалечаных, некаторыя загінули падчас пратэстаў. Але радуе тое, што гэта быў год уздыму, год, калі мы ўбачылі, што фармуецца палітычная нацыя, што беларусы хочуць нармальнага, свабоднага, дэмакратычнага жыцця, магчымасці самім выбіраць улады. 

Лев Марголин, экономист, заместитель председателя Объединенной гражданской партии:

– Самое главное, чем для меня ознаменовался 2020 год, – это пробуждение белорусского народа. Я очень давно ждал этого, просто не верил, что может быть так, что народ будет спать, спать, спать и никак не проснется. Наконец это свершилось. Для меня это перевесило все остальное, и ковид, и так далее.

Читайте также: Эксперты о ВНС: «Если вы надеетесь, что Лукашенко выйдет и скажет: «Я устал, я ухожу» – не надейтесь»

Павел Усов, доктор политических наук, руководитель Центра политического анализа и прогноза (Варшава):

– Этот год был годом политических неожиданностей и своего рода национального чуда. Когда белорусский народ воспрянул духом в едином порыве к свободе и национальному возрождению. Этот год заканчивается пад бел-чырвона-белым сцягам, пад гербам «Пагоня». Несмотря на весь драматизм событий, гибель людей, страдания и неволю тысяч сограждан — это исторический год для нашей страны.

Игорь Тышкевич, аналитик Украинского института будущего:

– З аднаго боку, гэта год працы, а з другога – хвалявання. Калі казаць пра працу, то там збольшага ўсё ішло прагназавана, прынамсі, з пункту гледжання таго, што рабіў, – прагнозы спраўджаліся, аналіз быў запатрабаваны, ну і адбыўся выхад на некалькі новых тэм, якія цікавыя асабіста для мяне.

Читайте также: Эксперт – о том, зачем власти разрушили мемориал Роману Бондаренко и почему так много сил тратят на борьбу с символикой

Калі казаць пра хваляванні і перажыванні, гэта ў першую чаргу звязана з падзеямі як у Беларусі, так і ва Ўкраіне. Ва Ўкраіне пытанне вайны на Данбасе і акупацыі Крыму закранае досыць вялікую колькасць маіх знаёмых і сяброў. Адпаведна, гэта перажыванні за людзей, за тое, як будуць развівацца падзеі. Калі казаць пра Беларусь, то па выніках або ў працэсе масавых пратэстаў пад прэс дзяржаўнага апарату, пад рэпрэсіі, затрыманні, нават з пагрозамі на крымінальную справу, трапіла дастаткова вялікая колькасць знаёмых, якіх я ведаю ў афлайне і не першы дзесятак год.

Вадим Иосуб, старший аналитик «Альпари Евразия»:

– Год был тяжелым. Запомнились в основном политические события, и они в этом году одновременно и порадовали, и огорчили. Порадовало то, что Лукашенко проиграл выборы, огорчило то, что при этом он смог удержать власть.

Беларусы ў 2020 годзе паказалі, што яны хочуць еўрапейскіх каштоўнасцяў не толькі ў сэнсе дабрабыту, але і ў сэнсе правоў і свабод.

Чего вы ожидаете от 2021 года?

Александр Класковский:

– Я думаю, што год будзе вельмі драматычны. Усе напярэдадні Новага года зычаць найлепшага адзін аднаму, але калі глядзець цвярозым аналітычным поглядам і пазбаўляцца ад гэтай кампліментарнасці, то, я думаю, варта чакаць абвастрэння ўнутрыпалітычнага канфлікту. Мы ў гэтыя дні чуем чарговыя заявы Аляксандра Лукашэнкі пра тое, што ён сыходзіць не збіраецца, пакуль яму апошні амапавец гэта не скажа. Ужо не народ вырашае, аказваецца, а амапаўцы. Усё болей пацвярджаецца іранічная мянушка, што Лукашэнка – прэзідэнт АМАПу. Характэрна, што менавіта з гэтымі людзьмі ён сустракаецца ў апошнія дні старога года, і на іх, відавочна, робіць стаўку. Таму, паколькі Лукашэнка відавочна страціў папулярнасць, і няма шанцу яе аднавіць, то ён будзе рабіць стаўку на сілавыя метады. З іншага боку, незадаволенасць людзей нікуды не падзелася, хоць і прыціхлі пратэсты. Але на тое ёсць шэраг прычын – гэта і халады, і кавід, і рэпрэсіі, і псіхалагічная стомленасць. Але, я думаю, гэта толькі на час. Хутчэй за ўсё яны разгарацца вясной з новай сілай. 

Читайте также: Эксперт – о запрете выезда из Беларуси: «Можно говорить о тенденции закупорить страну, возвести железный занавес»

Будуць, на жаль, новыя страты, новыя ахвяры, новыя палітвязні. Разам з тым, я думаю, што ўсё ж такі рэсурс у рэжыму абмежаваны, у Лукашэнкі няма магчымасці адбудаваць паўнавартасную паліцэйскую дзяржаву, ва ўсякім разе, надоўга. Рэжым будзе манеўраваць, лавіраваць, магчыма, пачнецца і вызваленне палітзняволеных, ва ўсякім разе, некаторых знакавых. Барацьба за новую Беларусь працягнецца.

Беларусы сталі іншыя, яны ўжо не згодзяцца з тым, каб панавала надоўга гэтая сістэма. Прагрэсіўная частка грамадства проста назапашвае сілы для новага раўнду барацьбы. 

Лев Марголин:

– Смены власти. Смены узурпаторов на реальных людей, которые получили поддержку народа.

Павел Усов:

– 2021 будет годом политической борьбы, продолжающегося противостояния, годом новых вызовов и, возможно, новых трагедий. Однако это будет год несломленного духа, год воли и дороги к переменам.

Игорь Тышкевич:

– Калі казаць пра асабісты аспект, то пэўнай прагназаванасці для сябе, свайго жыцця, сям’і. Калі ж казаць пра перспектывы развіцця сітуацыі, то наступны год будзе цікавы для аналізу. Але з пункту гледжання выбудовы сістэмы існавання дзяржавы і для Украіны, і для Беларусі ён будзе, з аднаго боку, годам вялікіх выпрабаванняў, а з другога, можа падарыць пэўныя контуры будучай сістэмы, контуры выхаду на новы ўзровень арганізацыі і самаарганізацыі.

Вадим Иосуб:

– Если говорить о политической ситуации, то, скорее всего, к сожалению, сохранится статус кво. Если говорить об экономике, то ситуация будет ухудшаться, крахов, обвалов каких-то не будет, экономика просто будет медленно загнивать. Белорусский рубль продолжит обесцениваться, цены продолжат расти, доходы в реальном выражении будут снижаться.

Чего вы желаете белорусам в следующем году?

Александр Класковский:

– Свабоды! Свабоды найперш. Я думаю, што гэта такі адметны штрых пратэстаў: хаця ўлада і ў плане матэрыяльным перастала выконваць свае абавязкі, народ бяднее, але ж людзі выйшлі не за кілбасу, а за свабоду найперш. Аказваецца, што беларусы – раней з іх многія кпілі, казалі, што шараговаму беларусу, акрамя чаркі ды шкваркі, нічога не патрэбна – дык вось беларусы ў 2020 годзе паказалі, што яны – еўрапейская нацыя, якая хоча еўрапейскіх каштоўнасцяў не толькі ў сэнсе дабрабыту, але і ў сэнсе правоў і свабод. Гэта вельмі важна.

Зычу беларусам, каб здзейснілася іх адвечная мара – людзьмі звацца.

Таму зычу беларусам, каб здзеснілася іх мара пра свабоду, пра магчымасць вольна, сумленна абіраць сваю ўладу, каб збылася гэта адвечная мара беларусаў – людзьмі звацца. 

Лев Марголин:

– В следующем году после вероятной смены власти желаю, чтобы мы начали уверенный, поступательный путь к развитию – то, чего у нас не было целых 26 лет. Я думаю, что мы этот путь сможем пройти за несколько лет достаточно интенсивно.

Павел Усов:

– Чтобы беларусы избавились от бремени всего старого, чтобы поскорее эта архаичная система, которой управляют ретрограды, стала историей, и белорусы начали строить свое новое государство.

Игорь Тышкевич:

– Думаць. Проста думаць. Эмоцыі – гэта добра, але калі ты чакаеш нейкіх зменаў, то мусіш дастаткова ясна ўяўляць, што ты хочаш атрымаць у выніку. «За все хорошее, против всего плохого» – гэта не адказ. За што канкрэтна на ўзроўні дзяржавы, на ўзроўні горада? Зараз час думаць, якой мы хочам бачыць Беларусь. 

Думаць не балюча. Гэта трэба запамятаць, проста ўбіць у галаву. Калі ты маеш уяўленне, пэўную канструкцыю ў галаве, то лягчэй будуюцца планы, і, зыходзячы з гэтага, меней расчараванняў. Разумееш моманты, дзе можа не атрымацца, дзе трэба прыкладаць дадатковыя высілкі, і моманты, дзе ты можаш атрымаць перамогу дастаткова хутка.

Вадим Иосуб:

– Мужества. 

Читайте также: Белорусы продолжают забирать деньги из банков. Экономист объясняет причины и рассказывает, чем это грозит