«Я никогда не жалел о том, что сидел». Поговорили с жителями Брестчины, которых судили по «хороводному делу»

Ровно три года назад, 13 сентября 2020 года, масштабная демонстрация в Бресте завершилась хороводом на перекрестке бульвара Космонавтов и проспекта Машерова. Чтобы разогнать протестующих, силовики впервые использовали водомет.

Через два дня Следственный комитет возбудил уголовное дело за активное участие в групповых действиях, грубо нарушающих общественный порядок (ч.1 ст. 342 УК). Так появилось «хороводное дело», по которому, по подсчетам BG.Media, осудили уже 135 человек. Это самое масштабное уголовное преследование участников протестов в Беларуси.

Накануне третьей годовщины самого знаменитого брестского хоровода BG.Media поговорило с тремя экс-политзаключенными жителями Брестчины, которых судили по «хороводному делу»: пружанцем Олегом Кулешей, брестчанином Дмитрием Абрамуком и мужчиной, который попросил не указывать его имя. Мы задали им по четыре вопроса.

Читайте также: Получившая полтора года «химии» с направлением за хоровод брестчанка: «Свой приговор я знала еще в первый день суда»

— С момента, когда беларусы вышли водить хоровод на перекрестке, прошли три года. На первых судах по «хороводному делу» участники хоровода говорили, что в тот день была атмосфера праздника. Ваше самое яркое воспоминание о 13 сентября 2020 года?

Олег Кулеша:

— Святочнасць. I сам карагод. Паказана сутнасць беларускай нацыi. Разумееце, людзi хавалiся там у крамах, а ўладальнiкi крам казалi, што iм шкоды няма. У мяне на судзе таксама сведка казала, што закрыла краму, таму што палохалася таго, што прыбягуць амапаўцы i паб’юць краму. А беларусы марозiва там куплялi. У мяне засталiся ў памяцi святочнасць, душа i сутнасць нашай беларушчыны.

Дмитрий Абрамук:

— Да, была праздничная атмосфера. Я такого праздника не видел за всю свою жизнь, наверное, потому что еще присутствовало чувство победы в тот момент. Когда у нас суды шли, я это в суде говорил. Было превосходно, прекрасно, мирно, запомнится на всю жизнь. Даже не сроком этим поганым, а лицами людей, наверное.

Житель Брестчины:

— Першае выкарыстанне вадамёта ў Беларусі і памыты ім асфальт пасля дэманстрантаў. I шмат іншых, аб чым многа было сказана на судзе сведкамі. Паказанні сведкаў на судзе і сапраўды самыя яркія ўспаміны.

Читайте также: «Следователи реально верили, что нас не посадят за хоровод»: История политзаключенного брестчанина Дмитрия Абрамука

— За три года режим Лукашенко осудил 135 человек по «хороводному делу». Это самый массовый судебный процесс против участников протестов в Беларуси. Как вы думаете, что не понравилось Лукашенко, что он решил так жестоко мстить и посадить всех, кто был на том перекрестке?

Олег Кулеша:

— Што не падабаецца Лукашэнку, вядома з самага пачатку. Яму не падабаюцца беларусы як нацыя. Генацыд адбываецца. А тут, разумееце, яму наўпрост паказалi людзi, якая прыгожая ў нас нацыя. Фактычна парушэння закона [13 верасня 2020 года] не было. Людзi скарысталiся сваiмi правамi, Канстытуцыяй. Але яго [Лукашэнку] вельмi хвалюе ўсё, што бел-чырвона-белае, што звязана з «Пагоняй», з назвай Беларусь i беларусамi. Край божа, каб гэта загучала. Ён жа не беларус. А яшчэ [карагод] ў заходняй Беларусi, людзi нясуць бел-чырвона-белыя сцягi. Гэта жах!

Дмитрий Абрамук:

— Он мстит, потому что практически все, кто попал в объективы [камер], были осуждены. Еще будут и дальше судить. Ведь продолжают искать в Бресте, насколько мне известно, ходят слухи об этом. Я не знаю, почему он [Лукашенко] мстит. Может, потому что он *********. Это мое личное мнение, я от него никогда не откажусь, никогда не признаю вину, ничего в этом плане. Его не позвали на большой праздник.

Житель Брестчины:

— Яму не спадабалася тое, што ён відавочна прайграў. I гэта ўбачыў увесь свет. Рэжым прайграў электаральна і этычна, бо ўжыў неапраўдана жорсткія метады фізічнага і псіхалагічнага гвалту, задзейнічаў увесь рэпрэсіўны апарат. Да гэтага часу не можа дараваць сабе гэты пройгрыш. Ён прайграў і эстэтычна, бо, відавочна, БЧБ-мора на вуліцах ніякім чынам не зацямніцца чырвона-зялёнымі, далёка не нацыянальнымі і надуманымі колерамі, якія цяпер характарызуюць гвалт і нялюдскасць.

Читайте также: «Калi людзi вадзiлi карагод, я стаяў у сярэдзiне са сцягамі»: Алег Кулеша, былы палітвязень з Пружан

— Как суд над вами по «хороводному делу» изменил жизнь? Насколько тяжело дался срок в колонии / «химии», отъезд из Беларуси и адаптация в новой стране? Вы не жалеете, что были тогда на том перекрестке?

Олег Кулеша:

— Нi ў якiм разе нi аб чым не шкадую. Каб яшчэ раз вось так усё паўтарылася, я зрабiў бы роўна так, толькi стаў бы болей у сярэдзiне. Таму што гэта феерычная справа. Тое, што 135 асуджаных — лiчу, што, мусiць, не пра ўсiх яшчэ вядома. Чагосьцi мы не ведаем. Я лiчу, што дзесьцi 200 чалавек павiнна быць. Але гэта маё меркаванне. Мажлiва, я памыляюся.

Як карагод змянiў мае жыццё? Цалкам змянiў. Змянiў i ўсё. Ну i што? Праз пакуты мы набываем сваю радзiму. Я вось вершы паўчыўся пiсаць. Цi гэта дрэнна? Шлях цяжкi, так. Тут [у Польшчы] усталявацца няпроста. Тое, чым зараз займаюсь, вельмi шмат часу адрывае. I я наўпрост болей нічым займацца не магу.

Але калi разглядаць пытанне: проста ўсталявацца ў Польшчы, то магчымасцi ёсць, можна жыць. Iдзiце вучыцеся ў [палiцэальную] школу i гэтак далей. Альбо выязджайце, не сядзiце ў Варшаве i едзьце на Падлясчыну, там працы i ўсяго астатняга хапае. I жыць можна.

Тут, дарэчы, дзяржава зусiм iншая. Яна вось сапраўды чалавечая дзяржава, таму што адносiны i праграммы для людзей. Нават крамы. I баланс ёсць кошту i якасцi. Такiя патрэбы. Тут хлеб мае свой кошт. Прыкладна так.

Дмитрий Абрамук:

— Суды проходили прекрасно, там была огромная поддержка. Меня судили во второй десятке. Потом я ходил и поддерживал третью десятку. Потом уже уехал на «химию».

Я никогда не жалел о том, что сидел. А тем более с моей историей любви и как я встретил человека, правда, пока что немного все сложно, но ничего страшного. Я не жалею ни на секунду. Я очень рад, что меня отправили на «химию» в Витебск, из-за того, что не признал вину. Я там встретил этого прекрасного человека. И все пошло в моей жизни так, как надо [Дмитрий ответил на наши вопросы еще до того, как рассказал «Зеркалу», что прекратил общаться со своей возлюбленной, которая живет в Израиле].

Житель Брестчины:

— Не шкадую! Бо [гэта здарылася] ў такі вызначальны час, калі народ выразна паказаў уладзе, што яна прайграла… Паказаў гэта чэргамі пры зборы подпісаў, малой яўкай на датэрміновым галасаванні і ашаламляльна вялікай — у дзень галасавання. Ды так, што на выбарах скончыліся бюлетэні, бо занадта многа падкінулі пры датэрміновым галасаванні. А [яшчэ] шматлюдныя мірныя мітынгі з кветкамі ды шарыкамі і без пакінутага смецця за сабою. I шмат іншых плюсаў, ды такіх, што ўвесь свет быў у захапленні ад беларускага супраціву злу…

Я шчаслівы, што не застаўся ўбаку… I тыя слёзы, якія з нас вылілі нелюдзі, пасадзіўшы на «хіміі», СIЗА, зоны, ПКТ, ШIЗА, давялося і мне зведаць, як і тысячам годных грамадзян Беларусі, у гэты адказны для радзімы час. Нялёгка сядзець з сапраўднымі забойцамі і злачынцамі, тым больш калі ты не ўчыніў аніякага злачынства ані з боку Веры, анi нават з боку беларускага закона. Бо нас судзілі не згодна з літарай нават у многім ганебнага закона, а, наадварот, насуперак яму.

Я, як і многія іншыя, пабываў за межамі Беларусі — у Грузіі ды Польшы. А таксама ў многіх гарадах і музеях, чаго б ніколі не стаў рабіць, каб мне зноў не пагражалі незаконным пазбаўленнем волі… Так што не надта шкадую, але і шкадую…

Читайте также: «Я заплатил свободой, она — своей работой»: История любви политзаключенного брестчанина и его надзирательницы

— После падения режима Лукашенко нужно ли как-то увековечить хоровод и «хороводное дело»? Например, назвать перекресток бульвара Космонавтов и проспекта Машерова «хороводным», чтобы беларусы всегда помнили, что случилось в этом месте 13 сентября 2020 года.

Олег Кулеша:

— Безумоўна. Па-першае, усе берасцейцы i жыхары Берасцейскай вобласцi дакладна ведаюць, што вось тое скрыжаванне [бульвара Касманаўтаў i праспекта Машэрава] застаецца толькi для таго, каб можна было прагнаць танкi, правесцi парад. Для дарожнага руху там патрэбна кола, а не скрыжаванне. Кола ўратавала б усё. Вось вам i напамiн пра «карагод» на ўсё жыцце.

Але гэтага мала. Яшчэ патрэбна, каб i медаль быў «карагодны». 342 артыкул стаў народным. Яго ўся наша краiна называе «карагодным». Не важна, што i дзе ты рабiў на тэрыторыi Беларусi i як ты яго атрымаў. Чалавека, якi мае 342 артыкул, аўтаматычна людзi празвалi «карагодненькiм». Адпаведна i медаль павiнен быць такi, i грашовыя адзiнкi. Нам будзе патрэбны талер, дзе будзе наш карагод, таму што гэта наша прыгажосць, наша сутнасць, наша душа. Усё гэта абавязкова павiнна быць.

Дмитрий Абрамук:

— Да, было бы неплохо назвать перекресток «хороводным». Я об этом никогда не задумывался. Это было бы идеально назвать его «хороводным» именно для уехавших брестчан, которые потом вернутся в Брест в любом случае. Даже если это будет через много-много лет. Увековечить этот перекресток стоит, потому что хороводы были масштабными и красивыми, но очень много судеб и душ поломано.

Житель Брестчины:

— Абавязкова. Толькi не «хороводным», а «карагодным», бо берасцейцы не паддаліся на правакацыю і не сталі чыніць бясчынствы, а сталі спяваць песні ды вадзіць карагоды. І ўсе сведкі [падчас судоў] адзначалі, што настрой быў больш урачысты, чым на дзень горада.  Ніхто са сведкаў не абвінавачваў нас у грубым парушэнні грамадскага парадку, а баяліся не дэманстрантаў, а міліцыі… Але незаконныя прысуды вынеслі нам. Некаторым двойчы: спачатку па адміністратыўнай справе, кажучы пры гэтым, што крыміналу няма, а пазней той жа суд асудзіў па крымінальнай справе…

Читайте также: «Карагоднік» з Пружан Алег Кулеша: «Польскія памежнікі чулі беларускую — і за хвіліну правяралі»